Vuurland leest

Maak me eendimensionaal

Sang Young Park
Sang Young Park: Maak me eendimensionaal

Vertaling: Mattho Mandersloot

Uitgeverij: Das Mag

Dit boeken lazen we in april 2023.

Bestel

Op 27 maart organiseerden we een eerste aflevering van Vuurland Leest Live! We lezen elke maand al gezamenlijk een boek in een van onze categorieën,

Maak me eendimensionaal schetst het vluchtige en tegelijkertijd voor altijd durende deel van een jeugd.

We ontmoeten Sang Young Park in het huis van Edward tijdens de eerste editie van Vuurland Leest Live. Park vertelt over liefde en leven, over Korea en over de intensiteit die de wereld over zich heeft als je jong bent.

In klare lijn wordt een wereld opgetekend die me als lezer tot de laatste pagina treft. Enerzijds maak ik de beschreven gebeurtenissen mee, anderzijds zijn de passages eerder herinneringen die terugkomen bij het horen van muziek of bij het ruiken van bepaalde geuren. De tijdsprongen die daarbij gemaakt worden geven het verhaal een zekere vaart waarin alleen het relevante wordt verteld. In die helderheid zit een eenvoudig soort poëzie. Door Parks kernachtige manier van schrijven worden onbeschreven pijn, onzekerheid en verliefdheid voelbaar.

De personages uit het verhaal komen als zeldzaam leesbaar op me over. Het is een bijzonder vervreemdend gevoel om hen beter te leren kennen, terwijl ze niets van hun mysterieuze aard verliezen. De karakters lijken hiermee in een soort tegenlicht te staan; met heldere contouren en schimmige gezichten.

Iets wat bijdraagt aan deze ervaring is de prachtige cover van Soña Lee. In zijn eenvoud schetst deze precies de manier waarop het boek me raakt; niet in hevigheid, maar in eenzaamheid en eenvoud, in kleuren die alleen uit licht en schaduw lijken te bestaan. De dagelijkse dingen beginnen in hun eenvoud pijn te doen en ik ervaar een soort hunkering, een gevoel van gemis dat in de eerste plaats niet van mij was.

Park geeft altijd net genoeg weg om momenten intens te beleven, maar laat me nooit dichtbij genoeg komen om me deze momenten toe te eigenen. Ik raak als vanzelf met het verhaal verweven, ben het boek steeds dieper ingelopen tot ik me realiseer dat ik er tot mijn middel in ben gewaad.

De middelbare school, probeer daar maar eens iets over te schrijven. Ik had een docent, meneer P., die ons er om de zoveel tijd aan herinnerde dat dit de mooiste tijd van ons leven was. Jullie zijn jong, geniet ervan! Ik weet niet goed meer wat zijn monologen destijds met mij deden — dat ik ze me zo goed herinner, zegt waarschijnlijk wat — maar ze moeten verwarrend zijn geweest. Had die man dan geen antenne voor de hormonen die door het lokaal gierden? Hij was niet eens zo heel lang afgestudeerd, wist hij dan niet meer hoe op het schoolplein altijd alles op het spel stond?

Ik heb geloof ik niet eerder een boek gelezen dat zo precies als Maak me eendimensionaal de ervaring van een middelbare scholier zijn weet te vatten. Ik kan niet eens een boek voor volwassenen noemen dat het met zo’n oprechte stem probeert. In retrospectief kun je je makkelijk afvragen waar het allemaal over ging, of een emmer ironie over je herinneringen leeggieten, maar probeer die tijd maar eens te herbeleven zoals Sang Young Park dat via zijn hoofdpersonage doet.

Ik kan me niet voorstellen dat dat in minder dan 391 pagina’s mogelijk was geweest. Zo groots en intens was het nu eenmaal allemaal. En in een ruk en een stoot voorbij, dat ook.

Van sommige boeken krijg ik zin om zelf te schrijven en Maak me eendimensionaal van Sang Young Park is zo’n boek. Het mysterieuze verhaal gaat over een beroemde therapeut die gedwongen wordt terug te kijken naar zijn jeugd.

Sang Young Park heeft de structuur vakkundig opgezet: korte flarden van het heden wisselen af met uitgebreide herinneringen, die steeds meer over de gebeurtenissen onthullen. Tijdens Vuurland Leest LIVE vertelde SYP dat hij zich voor dit boek heeft laten inspireren door detectiveschrijvers, zoals Agatha Christie. Toch neemt het plot niet de overhand: jeugdliefde Yundo, buitenbeentje Terry en beste vriendin Moenie komen sprankelend tot leven. Maar de hoofdrol is weggelegd voor de naamloze ik-verteller, die SYP knap neerzet als een zwelgende, doch reflectieve puber, wiens pijn en verlangens levensecht voelen.

Een grote kracht van SYP is dat hij zware dingen met een bepaalde lichtheid en humor weet te brengen. De gekozen vertelstructuur waarin wordt teruggeblikt, biedt hem ruimte om te spelen met observaties, zoals: ‘Niet lang nadat ik met de basisschool was begonnen, bekeerde Mira zich van de roomse kerk naar het protestantisme in de hoop op betere verkoopcijfers van haar aloë-veraproducten.’ (p. 167) Zou een kind al op die manier over een vriendin van zijn moeder nadenken? Of is het de volwassene die dit met terugwerkende kracht observeert?

Wat mij het meest is bijgebleven van Vuurland Leest Live en het gesprek tussen Thijs Joores en Sang Young Park is het plezier dat hij lijkt te beleven aan zijn schrijverschap. Hij noemde Maak me eendimensionaal misschien wel zijn favoriete werk om te schrijven en ik kijk uit naar wat hij nog meer gaat maken.

Maak me eendimensionaal leest vlot weg. Ondanks de zware thematieken van homofobie, pestgedrag, prestatiedruk en armoede, behoudt Sang Young Park een lichte toets in zijn schrijven. De eenzaamheid van het hoofdpersonage blijft voelbaar, maar zijn (zelf)reflectie en puberale dramatiek leiden tot grappige momenten. “Te pas en te onpas luchtte ze haar hart over het leven op een meisjesschool, waar het blijkbaar stikte van samenzwering, verraad en intriges (?), en gaf ze af op haar trouweloze vriendinnen,” (56).

Ik vond het interessant (maar ook heftig) om meer te leren over het Koreaanse schoolsysteem. Docenten die leerlingen kaalscheren. Kinderen die tot 00.00 doorleren op school. Openbare cijferlijsten waarbij niet alleen de hoogste, maar ook de laagste scores worden uitgelicht. Een stressvolle omgeving om in op te groeien, al helemaal als je een geheim moet verbergen.

Sang Young Park vangt de intense gevoelens van een puber in heldere taal. “Was ze in een vorig leven soms Hitler geweest of zo? Ze deed niets anders dan commanderen,” (62). Ik moest denken aan hoe dramatisch ik zelf was als puber – alles voelde toen als een kwestie van leven of dood. Tijdens het lezen had ik zowel momenten van verwondering als herkenning. Meestal lees ik liever boeken met een meer poëtische stijl, maar in Maak me eendimensionaal vond ik de stijl goed aansluiten bij de belevingswereld van de personages, waardoor alles wat ik las ‘echt’ voelde. Een aanrader!

Maak me eendimensionaal is een roman die je langzaam naar binnen zuigt. Het begint bij het omslag, dat ik het liefst ingelijst aan mijn muur zou willen hebben hangen. In het eerste hoofdstuk ontmoet je het naamloze hoofdpersonage, een sterpsycholoog die een anoniem bericht ontvangt. Er blijkt een lichaam te zijn aangespoeld en de afzender van het bericht lijkt te weten dat de psycholoog hiermee te maken heeft.

Vanaf dat moment word je meegetrokken in de herinneringen van het hoofdpersonage. Je gaat terug naar zijn jeugd en je volgt een jongen die onder druk van zijn familie moet presteren op school, een jongen die zijn eerste echte vriendschappen sluit en die voor het eerst verliefd wordt op een andere man, zonder dat hij dat aan de wereld mag laten blijken. Deze herinneringen worden steeds met het heden afgewisseld en als lezer blijf je je op deze manier afvragen wie degene is die is aangespoeld en ook wie de anonieme afzender is van de geheimzinnige berichten aan het hoofdpersonage.

Maak me eendimensionaal is een pijnlijke liefdesbrief aan de jeugd, vol humor en verdriet. Het is een roman over identiteit en herinneringen, die je voor altijd met je mee zal dragen.

In het nieuwe boek van Sang Young Park volgen we een naamloos hoofdpersonage. Het personage, een vooraanstaande psycholoog, krijgt na een belangrijk interview op televisie een vreemd bericht via sociale media. Diezelfde afzender stuurde hem jaren terug, toen hij nog jong was, ook al dreigende sms’jes. Het bericht dwingt de psycholoog terug te gaan naar zijn adolescenten jaren, en na te gaan wat er toen precies gebeurd is. Hoe is hij geworden wie hij nu is? En op welke manier hebben die jaren hem gevormd?

Een paar weken geleden heb ik Park mogen ontmoeten. Hij was in Nederland voor een tour voor de promotie van zijn boek, en deed ook het Vuurland-huis in Amersfoort aan. Vaak als ik een schrijver heb ontmoet, heb ik meer zin om het boek te lezen, en vind ik het werk interessanter, maar dat had ik deze keer niet. Park was, voor mijn gevoel, onzeker, en compenseerde dat door op te scheppen over zijn roem in Zuid-Korea, en dat hij de ‘trendsetter’ is van het queer-boek daar. Het zal vast waar zijn dat hij beroemd is, en een van de eerste die over het onderwerp schreef, maar ik kon een gevoel van ongemak niet van me afschudden. Ik wilde vooral tegen hem zeggen dat ik wilde zien wie hij echt is, en zijn authenticiteit zien. Horen over zijn leven, zijn queer-zijn, en over hoe is het is om op te groeien als homo in Korea.

 

Na het lezen van Sang Young Parks debuut Liefde in de grote stad schreef ik: ‘[Met de vertaling van dit boek maken uitgever Das Mag en vertaler Mattho Mandersloot] ruim baan voor de opmars van Sang Young Park in ons land – en ik twijfel niet dat die er zal zijn.’ Nu is ‘de moeilijke tweede roman’ vertaald en uitgegeven, en ik hoop met alle hoop die ik in me heb dat die opmars niet meer te stuiten is.

Want wat een boek! In bijna 400 pagina’s lezen we hoe een succesvolle psycholoog en auteur terugkijkt op de jaren dat hij jong was, naar een school ging die alleen om prestaties gaf, de jaren met nauwelijks vrienden en met een geheime, verterende liefde, die voor Yundo, de jongen die afwisselend wel en niet in hem geïnteresseerd leek. Er is ook een thriller-element, maar Sang Young Park gaat perfect met de plot om, namelijk door die ondergeschikt te laten zijn aan die enorme warboel van gedachten, ervaringen, angsten en emoties die een vijftien-, zestien-, zeventienjarige kan hebben. Het boek laat vooral ook zien hoe diezelfde warboel een persoon levenslang kan tekenen.

Het boek is genuanceerd en gedetailleerd, maar tegelijk vraagt het om in één lange marathonsessie uitgelezen te worden. Maak me eendimensionaal schaart zich, mede door de geweldige vertaalprestatie van Mandersloot, moeiteloos bij de reeks van belangrijke queer coming-of-ageromans als Je moet dansen op mijn graf van Aidan Chambers en Noem me bij jouw naam van André Aciman.

Zei ik: ‘opmars’? Misschien is dat teveel een woord dat past bij beginnende schrijvers. Want ‘beginnend’ was Sang Young Park toen hij dit boek schreef feitelijk wel, maar je leest dat nergens aan af. Een meesterwerk.

[gastlezer]
Het begon allemaal met één beeld, zo vertelde Sang Young Park tijdens Vuurland leest live: een jongen achterop een voortzoevende brommer, terwijl vanuit een gat in de jas van de jongen die voorop zit overal donsveren in het rondvliegen. Rond dat beeld dat ergens in 2011 of 2012 tot hem kwam, bouwde Park zijn roman Maak me eendimensionaal. Het is een beeld – tegelijk droomachtig, romantisch en rauw – dat zo uit een sterke film zou kunnen komen.

Het zijn voor mij precies dit soort beelden dat Parks boek sterk maakt. Ze zijn niet allemaal zo spectaculair en vol beweging, maar wel altijd invoelbaar en vol spanning. Vooral scènes waarin de naamloze hoofdpersoon dicht bij Yundo komt, de jongen op wie hij zo ontzettend verliefd is, geven je het gevoel dat je niet een boek leest, maar met ingehouden adem een film kijkt in een bioscoopzaal waar je een speld zou kunnen horen vallen.

En vanuit al die beelden – bij elkaar gehouden door dialogen, vertelling en wat plot – doemt de eenzame wereld op van een Koreaanse opgroeiende queer jongen, die in een middelgrote conservatieve stad in Zuid-Korea hopeloos probeert vorm te geven aan zijn ontluikende seksualiteit en tegelijkertijd weinig oog lijkt te hebben voor de eigen problemen en sores van zijn leeftijdsgenoten. Deels is het een universeel verhaal: ik denk dat iedereen die gepuberd heeft, zeker iedereen die ‘anders’ is of werd gevonden, daar wel iets in herkent. Maar door het plot en vooral door de context waarin dit coming-of-age-verhaal zich afspeelt – de financiële malaise in het Korea van begin deze eeuw, het strenge schoolsysteem – kreeg het voor mij echt een griezelig randje. Wellicht is dat wel waarom Park zo van de Harry Potter-boeken houdt: ook daarin wordt het verhaal verteld van opgroeien in een wereld die daar eigenlijk te duister voor is.

[gastlezer]
Het hoofdpersonage van Sang Young Parks Maak me eendimensionaal vindt bijna iedereen stom en bijna alles lelijk. Behalve Yundo, de jongen op wie al zijn liefde en hoop gevestigd is, maar die zijn liefde alleen in het geheim beantwoordt. Vriendschappen onderhoudt hij met tegenzin, of uit praktische overwegingen, omdat ze zijn leven in het vernietigende Koreaanse schoolsysteem er net iets makkelijker op maken. Alles om uiteindelijk te kunnen ontsnappen naar de grote stad, waar hij misschien eindelijk zichzelf kan zijn. De hoofdpersoon voelt zich eindeloos eenzaam in zijn geheimen, en vooral in zijn homoseksualiteit.

Parks personages moeten opgroeien in een systeem dat ze leert dat alleen je eigen prestaties je redding zullen zijn. De overtuiging dat hij er alleen voor staat is voor het hoofdpersonage allesoverheersend. Misschien dat ik daarom pas dagen na het uitlezen van het boek besefte dat hij eigenlijk al die tijd geborgen was in een gemeenschap, een queer gemeenschap zelfs: Moenie en Taeran die zijn queerness herkenden, Terry die tegen wil en dank zijn broer was, Hieyoung die de beschermer van Terry’s geheim en daarmee dat van de hoofdpersoon was.

Temidden van alle doffe ellende is er een heleboel liefde, hoe onhandig die soms ook wordt geuit: een verjaardagscadeau dat in het diepste geheim in een kluisje wordt geschoven, boekentips die met een toon van lichte dwang worden uitgewisseld, een valse liefdesverklaring om degene die het hart van je beste vriend brak een hak te zetten. Dat maakt de boeken van Park voor mij zo aandoenlijk: diep onzekere, vaak cynische tieners leren zich beetje bij beetje open te stellen voor de zorg van anderen, voor gemeenschap. Nog niet helemaal, maar toch.