Het omgekeerde van blindheid

Het net dat ik ben

Voelen en denken

Naakt, als inkt

In water

Vijf metaforen uit de wereldliteratuur

Van de Oudgriekse dichter Stesichoros hebben we geen enkel intact gedicht. Er zijn wat papyri met losse regels en fragmenten, en sommige zinnen kennen we omdat iemand anders ze citeerde. Zijn werk bracht Sappho en Homerus samen: hij schreef epische gedichten in lyrische metra. Verhalende liedjes. Eén ervan was een lang gedicht over Geryon, een rood gevleugeld monster dat uiteindelijk door Herakles wordt gedood.



In Autobiografie van Rood herschrijft de Canadese dichteres Anne Carson dat verhaal. Geryon blijft rood en gevleugeld, maar wordt ook een tienerjongen die zijn jeugd moet zien te overleven. Ook Herakles duikt op, niet om hem te doden, maar om zijn hart te breken. In de eerste helft van het boek maken ze samen een roadtrip naar de onderwereld, waar Herakles&#8217; oma woont; in de tweede reist Geryon naar Argentinië, waar hij foto&#8217;s maakt.



Een interviewer vroeg Carson waarom ze het verhaal herschreven had tot liefdesgeschiedenis. Wat was het aan de oorspronkelijke mythe dat haar daartoe had aangezet?



‘Helemaal niets. In de mythe gaat Herakles naar Geryon toe, doodt hij hem, en is het verhaal voorbij. Maar in andere klassieke bronnen, zoals de Ilias, zit wel een bepaald gehalte aan homo-erotische zachtheid, en het interesseerde me hoe dat zou werken in een verhaal. Daarnaast wilde ik Geryon iets leuks geven in zijn leven.’



Een van de mooiste passages uit het boek is het moment dat Geryon en Herakles elkaar ontmoeten. Geryon loopt over een busstation waar Herakles uitstapt, ‘en daar was het, zo’n ogenblik / dat het omgekeerde is van blindheid.’ Herakles blijft stilstaan in de deuropening van zijn bus, de mensen achter hem moeten wachten. Hij heeft een koffer in zijn ene hand, steekt met de andere zijn shirt in zijn broek.



Geryon vraagt hem of hij kleingeld heeft, om tegen een briefje te wisselen. ‘Nee, maar je mag best een kwartje hebben.’ Een paar uur later zijn Geryons handen koud, en steekt Herakles ze onder zijn shirt.



They recognized each other like italics, schrijft Carson in het begin. &#8216;Ze herkenden elkaar als cursiveringen.&#8217;



Welke aantrekkingskracht stelde ze zich daarbij voor? Wederzijdse vreemdheid, zegt ze in het interview. Iedereen staat rechtop, maar deze twee zien elkaar, en staan allebei scheef. Een behendige metafoor. Hij kan worden gedacht in de richting van seksualiteit – de parapluterm queer is afkomstig van een woordstam die doorklinkt in het Nederlandse dwars. Gecursiveerde tekst is, in een wat letterlijke zin, queergedrukt. Vanuit die invalshoek kun je de vergelijking begrijpen als een moment waarop je doorhebt dat ook de ander ‘afwijkt’, misschien.



Als je daar eenmaal bent, kun je de metafoor weer omkeren. Je kunt je afvragen wat zo&#8217;n beschrijving over cursiveren zegt. Wat betekent het bijvoorbeeld dat we buitenlandse woorden schuindrukken? Ook dát markeert een bepaalde afwijking, het onder voorwaarde binnenlaten van een ander soort woord. En wanneer je stopt een woord te cursiveren, is het blijkbaar normaal geworden, Nederlands. Een kwestie van gevoel, van gewenning misschien.



Niet alleen een leenwoord zet je schuin, cursiveren is ook een manier om ergens nadruk op te leggen. Ze herkenden elkaar als cursiveringen, staat er. Ze zien elkaar, ze vallen voor de ander op. Die lezing maakt de beschrijving veel algemener: het gaat niet over iemand die, net als jij, afwijkt, maar iemand die jou aantrekt – in tegenstelling tot de hele wereld. Alsof er een spotlicht is aangezet.



Het mooie van een goede metafoor: je hoeft tussen lezingen niet te kiezen. In een vergelijking valt een veelheid aan betekenissen samen, een metafoor stelt je altijd de vraag of die meerdere betekenissen zoveel verschillen als je denkt. Elke vergelijking tussen het ene en het andere schept een derde element, een X die aan beide kanten van de vergelijking gaat staan.



Het kan zinvol zijn die X onder woorden te brengen.



In dit geval door het stellen van de vraag: is niet elke verliefdheid queer, in de zin van dat één ander je plotseling opvalt en aantrekt, plotseling afwijkt van de mensen rondom? Van de massa die je elke dag ziet, die aan je voorbijgaat. Een gedachte die zo&#8217;n vergelijking je geven kan.



In de tweede helft van de vorige eeuw werd het gedeelte van Stesichoros&#8217; gedicht teruggevonden waarin hij de dood van Geryon beschrijft, ook met een metafoor. Het manuscript breekt halverwege af, in de vergelijking valt een gat. ‘Geryon liet zijn nek naar één kant hangen, als een klaproos die zijn zachte schoonheid bederft door plotseling zijn bladeren te laten vallen en […’



En wat? Een leegte.



Het is moeilijk een betere metafoor voor de dood te verzinnen, en misschien voor een gebroken hart. Een ‘en’ waar niks op volgt.

Van de Oudgriekse dichter Stesichoros hebben we geen enkel intact gedicht. Er zijn wat papyri met losse regels en fragmenten, en sommige zinnen kennen we...

Liefste camera

Liefste Bibi

Liefste Margaret

Liefste Georges

Liefste Kamila

Liefste Simone

Liefste Vicky

Liefste Linda

Liefste Patrick

Liefste Izzie

Liefste Ariana

Liefste vlakte

Twaalf erkenningen van personen en plekken die ik koester

Liefste camera*,



Ik had iets nodig om me te vertragen dat gebeurde pas toen iets eindelijk een iemand werd, overlopend van afstanden die genadeloos intiem voor me uiteenvielen Daarvoor was dat film, waar de ontspoorde beestelijkheid me telkens de ogen uitstak en iedere lichamelijke inspanning mij vervulde van een heikele extase het lichaam mijlenver en jarenlang gescheiden van de opname zelf Waar ik als toeschouwer lak aan had ‘Sorry, Lichaam,’ tenzij je zelf filmt, en niet door de zoeker blikt, dan fluistert Lichaam terug Niet zoals de filmmusea die obsessief alles denken te moeten bewaren onder metaal begraven, verblikt de archivaris zich voorbij het werkelijke lijf Nu pas begrijp ik waar mijn vrees om dat piepkleine vierkantje te vergeten vandaan komt samen met het verlangen om me ermee te verwikkelen



Ik schrijf dit in een Bourgondische achtertuin, waar overal insecten zuigen en slokken zonder afkapping of wegkaping De kamperfoelie raap ik met mijn vingers van de grond en neem ik mee naar mijn slaapkamer In de onophoudelijke hoop me eindelijk met jou te kunnen verenigen. 



*Juli en augustus 2021: ik heb deze twaalfdelige cyclus geschreven bij mijn zelfgekozen familie in het dorp Tormancy, gelegen in de Franse Bourgogne, en heb parallel hieraan een film opgenomen. De uiteindelijke installatie zal een zwijgend dubbelportret zijn over het huiselijke van mijn mentor Bibi aan de ene kant, en de mystiek van Georges Bataille anderzijds, die daar dicht in de buurt gestorven is en wiens werk zij uitgebreid bestudeerd heeft. Het huis vormt zowel het begin- als eindpunt bij de vraag: valt het intieme en huishoudelijke leven te integreren met theorie? De domestieke ruimte heeft me altijd al aangetrokken, en zonder haar had ik deze cyclus niet geschreven, nee, was ik überhaupt nooit gaan schrijven. Vandaar dat ik ervoor kies om Bibi hierin centraal te stellen, omdat zij bewijst dat beide sferen elkaar alleen maar aanvullen.

Liefste camera*, Ik had iets nodig om me te vertragendat gebeurde pas toen iets eindelijkeen iemand werd, overlopend vanafstanden die genadeloos intiemvoor me uiteenvielen Daarvoor...

Logo	Vincent Hammingh
Kernteam	Iduna Paalman, Thijs Joores, Erwin Hurenkamp, Oumaima Belkhdar
Website	Laurens Besselsen

Archief

Het omgekeerde van blindheid

Liefste camera

Menu

Social

Contact

Credits